Orçun Güzer
2024’te Grimm Masalları’nı yeniden okudum; bu kez tam versiyonundan ve baştan sona. Grimm Kardeşler’in bu masalları sokak sokak gezerek, gönüllü anlatıcılarla söyleşerek topladıkları söylenir.
01/25 | Kitap
2024’te Grimm Masalları’nı yeniden okudum; bu kez tam versiyonundan ve baştan sona. Grimm Kardeşler’in bu masalları sokak sokak gezerek, gönüllü anlatıcılarla söyleşerek topladıkları söylenir. Okuduğum çeviri 1857 tarihli versiyonu baz almış; 1815’ten 1857’ye kadarki yedi baskıda Jacob ve Wilhelm Grimm, birçok eksiltme, ekleme yapmışlar; bazı masalları da sansürlemişler. 211 masal içinde dikkatimi çeken, bazılarının masaldan çok fıkra veya halk hikâyesine yakın oluşuydu. Grimm Kardeşler’in sansürüne rağmen, bu anlatılarda birçok ürkütücü detay var: Yamyamlık, kraliyet usulü ensest, uzuvların kesilmesi, mezardan fırlayan çocuk, bunlardan birkaçı. Bazı masallar ise, tuhaf, absürd öğeler veya abuk sabuk bir olay örgüsü içeriyor ki bunlar, 20. Yüzyılın gerçeküstü metinlerine uzaklardan çakılmış bir selam gibi. Kurnaz köylünün Şeytan’ı kafaladığı veya Aziz Peter’i punduna getirip Cennet’e kapağı attığı veya köyün aptal oğlanının tüm köyü fantastik eylemlerle dize getirdiği, keskin bir mizah anlayışı olanları okumak da ayrı bir zevkti. Bunun dışında, klasik dokuya sahip, folklor sınıflandırmalarına başkaldırmayan, perili-cüceli-dilekli-tılsımlı, sonu zenginlik, evlilik, prensin/kralın zaferi ile biten, kadının toplumsal norma boyun eğdiği, “kötünün” en beter cezayı aldığı masallar da mevcuttu elbette, ama bunlar daha az ilgimi çekti. Yani en ünlü masallarındansa, Grimmler’in daha az bilinen masallarını daha çarpıcı buldum. Bu hacimli toplamı düşünürsek, çocuklara yazılmış bir masal derlemesiyle değil, yetişkinlerin birbirine anlattığı halk hikâyeleri derlemesiyle karşı karşıya olduğumuzu kabul etmemiz gerek. Bir karşılaştırma açısından, bazı ortak masallara sahip Charles Perrault’nun 1697 tarihli derlemesine de bakmak gerekir – örneğin Kırmızı Başlıklı Kız’ın finalinde, Grimmler’inkinden farklı olarak, kurt nineyi ve kızı afiyetle yer ve masal biter. Öyleyse, halk hikâyesinin nasıl masal haline geldiği, “folk-lore” kelimesinin kökenindeki halk irfanının (kolektif bilincin veya bilinçdışının) yansıması olan anlatıların, nasıl bir kültürel evrimle çocuklara anlatılacak bir form olarak benimsendiği üstüne düşünmek de önemli olacaktır – Grimm Masalları’nı yeniden okuma deneyimimin sonunda aklıma düşen soru buydu.
[*] Grimm Masalları, çev. Saffet Günersel, Pinhan Yayınları, 2011.
Comments