eleştiri

Hayaletbilim, edebi çalışmaların entelektüel kapasitesini artırmaya, edebiyatı ölülerle ilişkimizi sorgulayabileceğimiz, yaşayanların anlaşılması zor kimliklerini inceleyebileceğimiz ve düşünülen ile düşünülemeyen arasındaki sınırları keşfedebileceğimiz bir yer haline getirmeye yönelik çabanın bir parçasıdır. Hayalet, birbirleriyle rekabet eden epistemolojik ve etik konumların odak noktası haline gelir.

Sinemanın aksine, televizyon olan biteni şimdiki zamana indirger, en azından geleneksel kullanımıyla. Ama bir farkla, imkânsız olarak olup bitmiş olanın “nasıl imkân dahilinde olduğunu” yani “inanılmazlığını” bir kez daha düşündürerek ve onu kendi (düşünsel) gücünden yoksun kılarak.

Romancı ile edebiyat eleştirmeni arasındaki ilişkiyi bir köle efendi diyalektiğine yerleştirdiğimizde bu boyut eleştiriyi ve kurmacayı nasıl tahrif eder? Burada tahrifatı bir tür poiesis, büyülü bir işlem ya da kurtarılmaya değer malzemenin işaretlenişi biçiminde de düşünmeli.

“Biz” olan halk kendini temsil etmekten daha başka bir şey yapar, kendini halk olarak kurar; bu kendini yaratma ya da kendini kurma eylemi herhangi bir temsil biçimiyle aynı şey değildir.

Bugün, bir sözcük her yerde zafer kazanıyor, adalet sözcüğü. Adalet teorileriyle birlikte hem genel popüler duyguda hem siyaset felsefesinde. Ama eşitliğin gerçek dilini de yeniden konuşmaya ihtiyacımız var.

Filozof ölmeyi tercih ettiğinde –inançlarıyla tutarlılık meselesi olarak öldüğünde– felsefe neşvünema bulur. Sokrates’in ölümü, muazzam tesirleri olan gelecek kuşakların önünü açmıştır; ki yazılı bir eserin yokluğunda az buz bir mucize değildir bu. 

Netflix’teki uyarlamaya bakılınca Yüzyıllık Yalnızlık’ın ne kadar edebi olduğu; Kafka ve Borges’e, Faulkner ve Rabelais’ye, Decameron ve Arap Şövalyeleri’ne ne kadar borçlu olduğu; Cervantes’in en ciddi torunlarından biri olduğu pek anlaşılmıyor.

Duygu Güles Kökek Klee, resminde şiirsel ve müzikal bir düzeye yükselmeye uğraşmış, aynı zamanda bir imgenin görüntüsünden ziyade imgenin...

Kleist, (bir zamanlar İnsanın Düşüşü’nü herkesten daha iyi anladığını iddia eden) Kafka ile İnsanın Düşüşü’nü uzak geçmişteki tarihsel bir olay olarak düşünmemize neden olan şeyin yalnızca zaman kavrayışımız olduğu içgörüsünü paylaşır.

Gökhan Yavuz Demir Anlatının krizine dair uzun ve hayli eski bir hikâye var. İmajlar karşısında sözün geri çekilmesinden teknoloji,...

Oğuz Tecimen “İkiyüzlü okur, benzerim, kardeşim.” Düşüş ’ün kahramanı Jean-Baptiste Clamence’ın itirafları Baudelaire’in bu dizesini...

Elis Şimşon Lévinas’ın gözünde Bobby, insanın dünyayı cehenneme çevirdiği somut gerçeklikte, hâlâ insan aklına duyulan güveni ve saygıyı...

Punctum Dergi Platformlar, kızgın olduğumuzda içerik üretmek için daha fazla zaman harcadığımızı, bulut sermayesi sahipleri için ücretsiz...

Jacques Rancière Halk, nüfus kitlesi değildir: Halk bir inşadır. Halk yoktur, söylemlerle ve eylemlerle bina edilir. Occupy, Arap Baharı,...

Bir dosttan bahsetmeye nasıl yanaşır insan? Ne methiye düzmek, ne de bazı hakikatlerin tecellisi için. Karakterinin hususiyetleri, varoluşunun biçimleri, yaşamının dönemleri, kendini sorumsuzluk raddesinde sorumlu hissetmiş olduğu araştırmayla uyum içinde bile kimseye ait değildir.

Giorgio Agamben Bizim çağımız, dışlanmışların halkını kökten biçimde elemek suretiyle, halkı bölen yarılmayı doldurma yönündeki...

Bir kütüphanede olma fikri ile bir adada olma fikri arasında bence bir çelişki var, çünkü eğer adadaysam kitaplığım yoktur. Kitaplığıma yürekten bağlıyım. Yeniyetme çağımdan beri inşa ediyorum kitaplığımı. Tam sayısını bilmiyorum ama aşağı yukarı 45 bin kitap barındırıyor olsa gerek.

Foucault’yu okumaya tutkuyla başlamıştım ve üslubunun güzelliği -bu onun başka bir yanıydı- beni kendimden geçiriyordu. Olağanüstü bir yazardı. Kanıt mı? Bilginin Arkeolojisi üstüne notlar almaya çalışırken, neredeyse bütün kitabı baştan yazmıştım. Cümlelerini bozamadım. Kesilip birbirinden ayrılamayacak kadar güzeldiler.

Ivan Illich Hırvat-Avusturyalı katolik bir rahip olan Ivan Illich (1926-2002), başta eğitim, tıp, iş hayatı olmak üzere, hayatın temel...

Benim Ortaçağım geleceğe dair bir nostaljiyi barındıran gerçekçi bir dönemdi. Fakat şimdiye dek gördük ki Ortaçağ, tanım gereği, daima haklı olduğunu varsayan bir Gelenek tarafından da model alınabilir.

Michel Foucault Yine de hastalık bir “mesaj” göndermez; çünkü bir mesaj, önceden belirlenmiş kurallar uyarınca oluşturulmuş bir “kod”a...

Simondon Nietzsche’nin iddia ettiği gibi, her anlamda “tehlikeli belki”nin düşünürüdür. Yarım asrı aşan gecikme başka türlü anlaşılamaz.

Siegfried Kracauer (...) sürekli yinelenen resimsel motiflerin, bazı önemli meseleleri sonsuza dek resimsiz bellek yitiminin uçurumuna...

Orçun Güzer Gemiye bir erkek yerine kadın binse ne olurdu sorusunun yanıtında oluşan duruma, sadece erkek mürettebatın olduğu bir...

David Lodge "Bir romanda isimler asla tarafsız değildir. Daima bir şeye işaret ederler, hatta işaret edilen doğrudan doğruya aleladelik...

Binyıllardır insanın muhayyilesini besleyen dinsel ve mitolojik imgelem artık çekiliyor, dinlerin kutsal alametleri dünyadan kazınıyor, şeyler mukaddes esvabından soyunuyordu: Sadece Tanrı ve Tanrılar değil Kutsal da ölüyordu; yeni ilahlar, yeni ilahsızlıklar gelmekteydi, daha önce görülmedik türden – en dünyevisinden, en cismanisinden, en şeyleşmişinden.

“Muhtemel dünyaların en iyisinde yaşadığımıza” dair ahmakça iddia, statükonun elindeki en iyi savunma değildir. Birinin felsefesi, çeşitli şahsi kusurları, hataları ve yetersizlikleri eleştirmek için sağladığı fırsatların borazanlığı yaptığında, mevcut toplumsal ve ekonomik yapıları onayladığını hasır altı etme onu çok daha verimli yapar.

Cana Bostan Unutuş ve hatırlamanın doğruluk bölgeleri ni bir araya getiren, unutmaya uygun mesafedeki tek hatırlama türü ise, zaman...

Georges Didi-Huberman Ayaklanma, başkaldırı, isyan: Öfkenin ateşi, şenlik ile şiddet arası, neşe ile hınç arası öngörülmedik bir olaya...

Boris Cyrulnik “Yaralarınızı ne yapacaksınız? Onlara boyun eğerek, yardımınıza koşanların vicdanlarını rahatlatacak bir kurban kariyeri...

Dennett’in kullandığı ilk alet katı entelektüel dürüstlüğü salık veriyor, kendini tahkik etme, yargılama ve yanılgıyı kabul etme. Tipik olarak bunu şu şekilde tarif ediyor: “Bir hata yaptığınızda, derin bir nefes alıp dişlerinizi gıcırdatmayı ve kendi hata hafızanızı kıyasıya yoklayarak, onu elinizden geldiğince duygusallıktan uzak, tarafsız bir şekilde incelemeyi öğrenmelisiniz.”

Bir sinema filmine nasıl bağlanılır diye sorulsa, sözü edilen filmin insanın ruhunda açtığı müzikal gamla bağ kurulur, derdim. O özgün gam, başka bir eserde yeni bağlamları rezone edecek kadar kuvvetli olduğunda, bir film anıya dönüşebilir. Sinemanın en belirleyici kipliği deneyimsel geçirgenlik taşıması. İzlemeyi deneyime vardıran etki de bu geçirgenlikten geliyor.

China Miéville Şimdiye kadar var olan bütün toplumların tarihi, canavarların tarihidir. Homo sapiens, aklın rüyası olarak canavarları...

David Polansky Machiavelli’nin modern dünya diye düşündüğümüz şeyi yaratmaya yönelik entelektüel projesi, sonraki düşünürlerin bunu...

David Beer Orwell’in makalesi kısaca her bir saiki sırayla özetler. İlki, Orwell'in “zeki görünme, hakkında konuşulma, ölümden sonra...

Tom Raabe Bibliyofil kitaplarını nasıl seçeceğini bilir, onları çeşitli testlere tabi tuttuktan sonra kitap üstüne kitap ekler....

Toros Güneş Esgün Çünkü doğum epifanik’tir: Işır, kutlar, açığa vurur; belirsiz, fakat kaçınılmaz bir sürecin sonucunu görünür kılar ve...

Todd McGowan Jean-Luc Godard 1968'de anlatıya son verdiğini ilan etti. Ona g öre anlatı, seyirciler için ideolojik bir tuzaktan başka bir...

Günümüzde edebiyat ne âlemde? Kamusal ve varoluşsal gücünü kaybettiği bir çağda artık ne anlamı var edebiyatın? Trajik ve devrimci yazının yasını tuttuğumuz bir zamanda ne yazılabilir, nasıl yazılabilir? 

Süreyyya Evren Büyük tutkularla hareket eden insanlardan çok tutkuları kar altında kalmış, bastırılmış, ezilmiş, etik olarak sorgulanması...

Bilindiği gibi, Kafka’nın eserlerinde fiili dünyada varolan yer ve kişi adlarına veya yaşanmış olaylara doğrudan atıflara hemen hiç rastlanmaz. Fakat bu istisnai parçada RotPeter’ı yakalayıp Avrupa’ya getiren sömürge şirketi, yirminci yüzyıl başında Almanca konuşulan dünyada ve Amerika’da adı hemen herkesçe bilinen Hagenbeck şirketidir.

... hikâyelerin edebiyatta olup olmaması beni gerçekten ilgilendirmiyor. Samimi olmam gerekirse, bu hayat yaşandığı ve ben de onda bir tür anlam gördüğüm için onu korumak isterim, kaybolmasın diye, unutulmasın diye. İster şehir hayatına oturtulsunlar ister köy hayatına, aslında hikâyeler sonlarında başlar, yani hayatta.

Semin Güven Mahito’ya kendi emeğiyle kurması teklif edilen, uçsuz bucaksız, rengarenk, iyilerin hep kazandığı dünyalar ile gerçekten can...

Shakespeare’in müstehcenliği benim için çok önemli bir hale gelmişti, çünkü müstehcenlik cazın unsurlarından biriydi; ve caz benim yalnızca Zenciler arasında deneyimlediğim ve daha sonra utanmam gerektiği öğretilen, Amerikalıların çoğunun kaybettiği; bedene dair muazzam, sevgi dolu ve gerçekçi bir saygıyı ve bedenin içerdiği o dile dökülemeyecek gücü ortaya çıkarmıştı.

Geleneksel formların ihlal edildiği anlar / uğraklar, alternatif ilkelerin yeni formülasyonu, yeni bir başlangıç, kişisel konuşma, edebi konuların değişmesi… Bunun sonucunda “insan gerçekliğinin ortak ve çok yönlü dünyasına” ilişkin yeni bir bakış açısı ve yeni bir ton ortaya çıkar: “Modern edebiyatta taklit tekniğiyle, tipi ve toplumsal konumu ne olursa olsun herhangi bir karakter ciddi, problematik ve trajik bir anlayışla ele alınabilir.”

Türkçenin yanı sıra Kürdçe de “kekeleyen”, “inleyen”, “gevelenen” bir sese dönüşmektedir Kürd filmlerinde. Türkçe Kürdlerin anadili olmadığı için; Kürdçe de sömürgenin “standardize” olmamış, asimile edilmiş, zayıf bırakılmış dili olduğu için film kişileri her iki dilde de yersizyurtsuz gibidir.

Critchley’ye göre doğru mizahın iyileştirici olması beklenir, hiciv başka bir dünyanın var olabileceğine dair dönüştürücü etkinin keşfedilmesine katkı sağlamalıdır. Komedyen herkesin yabancılaştığı şeydeki kanıksanan kısmı ve olağandışı kılınanın olağanlaştırılmasını risk alarak esprileştirdiğinde bizi toplumsal yapıdaki çarpıklıkla yüzleştirir, kendimize itiraf edemediğimiz gerçekleri gülünç bulmaya ve dönüşmeye başlarız...

Cana Bostan Fakat ruh eşine zaman borcu duyulur mu; ya da kendisine zamanı borçlandığımız biri “ruh eşi” ilan edilebilir mi? Zira...