Punctum Dergi
Sinema tarihinden derlenmiş, odağına kurgusal ya da gerçek yazar figürlerini alan 101 film.
01/23 | Makale
51) Howl (Uluma), Rob Epstein & Jeffrey Friedman, 2010, ABD
“Gördüm neslimin en iyi zihinlerinin çılgınlıkla mahvolduğunu” dizesiyle açılan, Beat Kuşağı’nın manifestosu “Uluma” şiirinin yazarı Allen Ginsberg (James Franco) hayatından yola çıkan filmde, şiirin yayımlanmasının ardından yayımcı Lawrence Ferlinghetti ile Allen Ginsberg’e açılan müstehcenlik davası dramatize ediliyor. Çizgisel olmayan bir tarzda inşa edilen film, tarihi olayları çeşitli sinema teknikleriyle yan yana getirirken, şiir animasyon olarak aktarılıyor. Ayrıca Ginsberg'in 7 Ekim 1955'te Six Gallery Reading'teki ilk performansını siyah beyaz olarak yeniden canlandırıyor.
52) Trumbo, Jay Roach, 2015, ABD
Yetenekli senaryo yazarı Dalton Trumbo'nun hayat hikâyesinden kesitler taşıyan filmde; ABD’de 1940 döneminde başlatılan cadı avı ve bu sebeple Hollywood'daki pek çok yıldız ismin başlarının belaya girmesi anlatılıyor. 1947’de Dalton Trumbo Hollywood'un en iyi senaristidir, ta ki o ve diğer sanatçılar siyasi inançları nedeniyle kara listeye alınana ve hapse atılana dek.
Trumbo ABD Komünist Partisi'ndeki aktif üyeliği nedeniyle, köşe yazarı Hedda Hopper ve aktör John Wayne gibi katı Sovyet karşıtı eğlence endüstrisi figürlerinin hışmına uğrar. Trumbo, Hollywood filmlerindeki Komünist propagandayla ilgili Amerikan Karşıtı Faaliyetler Meclis Komitesi (HUAC) huzurunda ifade vermeye çağrılan 10 senaristten biri.
53) An Angel at My Table (Masamdaki Melek), Jane Campion, 1990, Avusturalya
Yeni Zelandalı yazar Janet Frame'in üç ciltlik otobiyografisine [To the Island (1982), An Angel at My Table ve The Envoy from Mirror City (1984)] dayanan ve önce bir televizyon mini dizisi olarak çekilen film, gençken yanlışlıkla şizofreni teşhisi konan ama aslında içine kapanık, kompleksli, zeki bir çocuk olan Frame'in fakir bir ailede büyüdüğü dönemden, akıl hastanesinde geçirdiği ve elektroşok tedavisi gördüğü sekiz yıla ve kaçışından yıllar sonra yazdıklarına uzanıyor. Üç bölüme ayrılmış hikâyede Frame'i hayatının farklı evrelerini üç farklı aktris canladırıyor: Alexia Keogh (çocuk), Karen Fergusson (genç) ve Kerry Fox (yetişkin).
54) Rebel in the Rye (Çavdar Tarlasındaki Asi), Danny Strong, 2017, ABD
Dünya edebiyatının başyapıtlarından Çavdar Tarlasında Çocuklar (The Catcher in the Rye, 1951) adlı romanının yayımlanmasıyla dünya çapında ün kazansa da inanışlarından ötürü daha sonra münzevi bir hayat benimseyen Amerikalı yazar J.D. Salinger’ın hayatını konu alan filmin hikâyesi, Salinger’ın (Nicholas Hoult) yazarlık kariyerinin başlangıcında hocası Whit Burnett (Kevin Spacey) ile ilişkilerinden, travmatik İkinci Dünya Savaşı deneyimine ve yazmayı bırakacağı yalnızlık günlerine odaklanıyor.
55) Quills (Düşlerin Efendisi), Philip Kaufman, 2000, İngiltere
Doug Wright'ın Obie ödüllü oyunundan uyarlanan bu dönem filmi, sansasyonel Fransız yazar Marquis de Sade’ın hayatından ve eserlerinden esinle, yazarın Charenton akıl hastanesindeki tutukluluğunun son yıllarını yeniden canlandırıyor: Marki (Geoffrey Rush), el yazmalarını çamaşırcı Maddy (Kate Winslet) aracılığıyla yayıncıya ulaştırır. Son eseri Justine büyük bir başarı elde edince İmparator Napoléon I Bonaparte, kitabın tüm nüshalarının yakılmasını ve yazarın vurulmasını emreder, ancak danışmanı bunun yerine onu Charenton seçeneğini değerlendirmeye ve Marki'yi susturması için Dr. Royer-Collard'ı (Michael Caine) göndermeye ikna eder.
56) Shakespeare in Love (Âşık Shakespeare), John Madden, 1998, ABD
1593 Londra’sında büyük gelecek vaat ettiği düşünülen oyun yazarı William Shakesepare (Joseph Fiennes), yeni komedi oyunu Romeo ve Ethel’i bir türlü yazamamaktadır. Yeteneklerini sorgulamaya başladığı bir dönemde karşısına çıkan güzel Viola’dan (Gwyneth Paltrow) alacağı ilham tüm zamanların en büyük oyun yazarının zirveye tırmanan yolunun taşlarını döşer.
57) Finding Neverland (Düşler Ülkesi), Marc Forster, 2004, ABD
Peter Pan'in yaratıcısı James Barrie’nin (Johnny Depp) gerçek yaşam öyküsünden uyarlanan Düşler Ülkesi’nde, ünlü yazarın Olmayan Ülke'nin kapılarını nasıl açtığını izliyoruz. 1903 yılının Londra’sında geçen hikâyede son oyununun galasında, tepkileri izleyen yazar, dul Sylvia (Kate Winslet) ve dört küçük oğluyla tanışır. Aralarında güzel bir dostluk gelişir. Barrie oğlanlar için harika bir oyun arkadaşı ve baba figürü olurken, bu aileyle ilişkisi ona büyümek istemeyen erkeklerle ilgili bir oyun ilham eder. Hayatının en büyük eseri, Peter Pan.
58) Iris, Richard Eyre, 2002, İngiltere
İrlandalı romancı ve felsefeci Iris Murdoch ile kocası John Bayley arasında Oxford’daki öğrencilik günlerinden, Murdoch’ın Alzheimer hastalığıyla savaştığı son yıllarına, bir ömür boyu süren aşkın gerçek hikâyesi. Murdoch’ın gençliğini Kate Winslet ve yaşlılığını Judi Dench’in canlandırdığı film Bayley'in 1999 tarihli anı kitabı Elegy for Iris'e dayanıyor.
59) Hannah Arendt, Margarethe von Trottai 2012, Almanya
Arjantin’de yakalanan Nazi lideri Adolf Eichmann'ın Kudüs'teki duruşmasını, The New Yorker için haber yapan filozof ve siyaset felsefecisi Hannah Arendt’in (Barbara Sukowa) hayatının bu dönemine odaklan film, Arendt’in tartışmalar yaratan ve filozof arkadaşı Hans Jonas ile arasını açan kitabı Kötünün Sıradanlığı'nın da hikâyesini gözler önüne seriyor.
60) Kill Your Darlings (Sevdiklerini Öldür), John Krokidas, 2013
1944'teki bir cinayet, Beat Kuşağı'nın üç büyük şairini bir araya getirdiği gerçek olaylara dayanan hikâyede, o sene Allen Ginsberg (Daniel Radcliffe) New Columbia Üniversitesi’nden kabul alır. Bu deneyimsiz birinci sınıf öğrencisi kısa süre sonra düzen karşıtı güçlü inançlara sahip asi bir karakter olan Lucien Carr (Dane DeHaan) ile karşılaşır. Çok geçmeden de uyuşturucu deneyleriyle ilgilenen William S. Burroughs (Ben Foster) ve Columbia'dan kovulmuş, o sıra denizcilik yapan Jack Kerouac (Jack Huston) ile tanışır. Alkol ve uyuşturucu sevdalısı bu tutkulu grup yasalara, kurumlara ve Ginsberg ile Carr'ın hocası Steeves'e karşı bir isyan olarak The New Vision adlı yeni bir edebi hareket başlatmaya karar verirler. Bu sırada Ginsberg yavaş yavaş Carr'a karşı romantik duygular beslemeye başlar.
61) Sylvia, Christine Jeffs, 2003, İngiltere
İleride tanınan bir şair ve yazar olarak ünlenecek olan Sylvia Plath (Gwyneth Paltrow), 1956’da İngiltere Cambridge’te şiirlerine hayran kaldığı şair Ted Hughes (Daniel Craig) ile tanışır. Ted de bu ilgiye karşılık verince evlenirler. Ama Ted’e vurulan tek kadın o değildir. Bir yandan kocasının ihanetinden şüphelenen Sylvia’nın kariyeri kocası kadar doğal ilerlememektedir. Duygusal ve kırılgan yapısı dolayısıyla Sylvia’yı sürekli intiharın ve ölümün gölgesinde bir yaşam sürer.
62) Hemingway & Gellhorn, Philip Kaufman, 2102, ABD
Amerika'nın en ünlü çiftlerinden birinin hikâyesini anlatan film ikilinin 1936’da Florida’da bir barda tanışmasıyla başıyor. Ernest Hemingway (Clive Owen) zaten ünlü bir yazarken, Martha Gellhorn (Nicole Kidman) da 20. Yüzyıl'ın en iyi savaş muhabirlerinden biridir. 5 yıllık evlilikleri sırasında İspanya'ya seyahat ederler ve orada 1936-1939 İspanya İç Savaşı'na tanıklık ederler. Hemingway'den boşanmak isteyen tek kadın olan Gelhorn, yazarın İspanya İç Savaşı’nı konu alan Çanlar Kimin İçin Çalıyor adlı kitabına ilham kaynağı olmuştur.
63) Total Eclipse (Tutkunun Şairleri), Agnieszka Holland, 1995, ABD
Dünya edebiyatına damga vurmuş iki büyük Fransız şair, Arthur Rimbaud (Leonardo DiCaprio) ile Paul Verlaine’ın (David Thewlis) dostluğunu ve duygusal ilişkilerini anlatan bu biyografik film, çiftin Paris ve Brüksel seyahatleri sırasında yaşadıklarına, dehalarının arka planına, evli olmalarına rağmen yaşadıkları gizli eşcinsel ilişkiye, alkol ve uyuşturucuyla dolu hayatlarına yoğunlaşıyor.
64) Colette, Wash Westmoreland, 2018, Birleşik Krallık
Colette, Fransız yazar Sidonie-Gabrielle Colette’in (Keira Knightley) hayat hikâyesini anlatıyor. Karizmatik Parisli yazar Henry Gauthier-Villars ile evlendikten sonra Colette, Fransa'nın kırsal kesimlerindeki hayatını, yaratıcı yeteneklerinin kıvılcımlanacağı Paris’e taşınmak için terk eder. Willy mahlasıyla tanınan kocası, kendi isminde yayınlanacak bir romanın gizli yazarı olarak Colette'i kullanmaya başlar. Çalışmaları büyük başarılar elde ettiğinde, Colette, kocasının ona dayattığı edebi sınırlardan kurtulmaya çalışır. Artık kendi adına yazmanın ve yazdıklarını sahiplenerek topluma meydan okumanın zamanı gelmiştir. (Kaynak: https://www.beyazperde.com/filmler/film-244808/)
65) Last Call, Henry Bromell, 2002, ABD
Film, ünlü yazar F. Scott Fitzgerald’ın (Jeremy Irons), genç sekreteri, sırdaşı ve daha sonra birlikte geçirdikleri zamanla ilgili anılarını yazan çırağı Frances Kroll’la (Neve Campell) birlikte geçirdiği hayatının son aylarını anlatıyor.
66) Bright Star (Parlak Yıldız), Jane Campion, 2009, Yeni Zelanda
1818’de eşsiz bir doğaya sahip Hampstead’de henüz yirmi üç yaşında olan İngiliz şair John Keats (Ben Whishaw), onun kitabından etkilenip peşine düşen genç komşusu Fanny Brawne (Abbie Cornish) ile gizli bir ilişki yaşamaya başlar. Aralarındaki aşk giderek kök salıp güçlenirken karşılarına çeşitli engeller çıkar. Bu ilişkiye en başta Fanny’nin annesi karşı çıkar. Öte yandan Keats’in bir hastalığı vardır. Buna bir de Keats’in aynı odayı paylaştığı en yakın arkadaşı Charles Brown eklenince işler iyice zorlaşır.
67) Mary Shelley, Haifaa Al-Mansour, 2017, Birleşik Devletler
Kadınların geri plana itildiği ve sadece ev işlerine mahkûm edildiği bir çağda, felsefi anarşizmin ilk destekçilerinden babası ünlü William Godwin’in yanında büyüyen ve büyük İngiliz şair Percy Shelley ile bohem ve ihtiraslı bir aşk yaşayan Mary Shelley’in (Elle Fanning) hayat hikâyesini temel alan filmde, yazarın dünya edebiyat tarihine geçecek gotik başyapıtı Frankenstein’ı yazma süreci konu ediliyor.
68) Dovlatov, Aleksey German Jr., 2018, Rusya
70’lerin Sovyet Rusya’sısının kültürel ve siyasi portresini de sunan film, yazar Sergei Dovlatov’un (Milan Mariç) hayatından birkaç günlük bir kesit sunuyor. Arkadaşı, geleceğin Nobel ödüllü yazarı Joseph Brodsky göç ederken Dovalatov, karısı Elena (Helena Sujecka) ve kızı Katya (Eva Herr) ile Leningrad’da kalıp normal bir hayat sürmeye kararlıdır. Zamanını yazdıklarını yayımlatmak için koşturmakla geçirir ama Yazarlar Sendikası’na üye olmadığı ve yazıları resmi makamlarca hoş görülmediği için Sovyet dergileri ve gazeteleri tarafından sürekli reddedilir. Zamanının geri kalanında diğer sanatçı ve yazarlarla bir araya gelen Dovlatov bir yandan da kızına bir Alman bebeği almaya çalışmaktadır, ancak aradığı şeyi hiçbir yerde bulamaz.
69) Kafka, Steven Soderbergh, 1991
Kafka’nın Şato ve Dava adlı eserlerinden iham alan film 1919’un Kafkaesk atmosfere sahip Prag’ında geçiyor. Bir sigorta memuru ve genç bir yazar olan Kafka (Jeremy Irons), iş arkadaşlarından birinin ortadan kaybolması üzerine onu aramaya başlar ve şehrin dört bir yanındaki bombalamalardan sorumlu olan bir yeraltı grubuna bulaşır. Önemli toplumsal olayları kontrol eden bu gizli örgütü engellemek için aralarına sızar.
70) On the Road, Walter Salles, 2012, ABD
Beat kuşağının en önemli temsilcilerinden Jack Kerouac'ın 1957 tarihli aynı adlı romanından uyarlanan filmde hikâye 1947’de New York’ta başlıyor. Genç yazar Sal Paradise'ın (Sam Riley) hayatı, özgür ruhlu Dean Moriarty (Garrett Hedlund) ve sevgilisi Marylou’nun (Kristen Stewart) gelişiyle sarsılır. Ülkeyi üç yıl boyunca baştan başa katettikleri uzun yolculuk her birinin hayatında silinmez izler bırakacaktır.
71) Henry and June, Philip Kaufman, 1990, ABD
1931, Paris. Anaïs Nin’in (Maria de Medeiros) kocası Hugo ile istikrarlı bir ilişkisi vardır ama hayattan daha fazlasını istemektedir. Amerikalı yazar Henry Miller (Fred Ward) ile tanıştığında ilk romanı üzerinde çalışmaktadır. Tanışmalarının ardından Miller ve eşi June'a (Uma Thurman) ve onların bohem yaşam tarzlarına ilgi duymaya başlar. Bu fırtınalı ilişkiye dahil olduktan sonra kendi cinsel uyanışına dair bir günlük tutar. Fırtınalı ilişkileri devam ederken, nihayetinde Nin, Miller'ın Yengeç Dönencesi adlı romanını yayımlamasına yardım eder, ancak o Hugo'ya dönerken Miller'ın ayrılmasını da hızlandırır.
72) Sult (Açlık), Henning Carlsen, 1966, Danimarka
Nobel Ödüllü yazar Knut Hamsun’un Açlık romanına dayanan filmde, Pontus (Per Oscarsson) adlı yoksul ve yalnız bir yazar 1890’da aşkını ve eserini yayımlatma şansını bulmak için taşradan Christiania'ya (Oslo) gelir. Ancak karşılaştığı tek şey açlık ve sefalet olur. Yavaş yavaş gerçeklik duygusunu kaybederken insanlık onurunu ve gururunu korumaya çalışır. Bir gazete editörünün (Henki Kolstad) bazı düzeltmeler yaparsa yayınlamayı kabul ettiği bir makale yazmıştır, ancak Pontus avans kabul etmeyecek kadar gururludur. Açlıktan ölmek üzereyken birkaç kuruşa tefeciye yeleğini satar, sonra da bu parayı bir dilenciye verir. Bir yazarın hayatından anlık sevinçler, çaresizlik ve öfkeyle yoğrulmuş bir kesit.
73) Dnevnik ego zheny, Aleksey Uchitel, 2000, Rusya
Nobel edebiyat ödülü alan ilk Rus yazar ve şair Ivan Bunin'in özel hayatının yeni ve beklenmedik bir yönünü gözler önüne seren film, 1930'lar ve 1950'ler arasında Fransa, İsveç ve Almanya'da geçiyor. Rusya'dan tamamen izole edilmiş bir göçmen olarak Güney Fransa'da yaşayan Bunin (Andrey Smirnov), karısı Vera (Galina Tyunina), metresi Galina Plotnikova adında genç bir şair ve egzotik güzelliğe sahip opera sanatçısı Marga Kovtun'un dahil olduğu karmaşık bir aşk üçgeninin içine sürüklenir.
74) Wilde, Brian Gilbert, 1997, İngiltere
Film, eşcinselliğini keşfettikten sonra şair/oyun yazarı Oscar Wilde'ın hayatındaki kargaşayı yansıtıyor. Constance Lloyd (Jennifer Ehle) ile evlenen ve ondan iki çocuğu olan Wilde (Stephen Fry), Lady Windermere'in Yelpazesi adlı oyununun açılış gecesinde gösterişli, yakışıklı ve züppe şair Lord Alfred Douglas (Jude Law) ile yeniden karşılaşır. İkili tutkulu ve fırtınalı bir ilişkinin içine düşer. Ancak Douglas'ın sert babası Queensberry Markisi (Tom Wilkinson) oğlunun Wilde ile olan ilişkisine sessiz kalmayacaktır.
75) Vor der Morgenröte (Şafak Sökmeden), Maria Schrader, 2016, Avusturya
2017’de Avusturya’nın Oscar adayı olan film ünlü Avusturyalı Yahudi yazar Stefan Zweig'ın (Josef Hader) Nazilerin iktidar gelmesinden sonraki sürgün yıllarını, savaşın parçaladığı Avrupa'daki olaylar karşısında "doğru tutum" için verdiği iç mücadeleyi ve yeni bir yuva arayışını anlatıyor.
76) La tregua (Ateşkes), Francesco Rosi, 1997, İtalya
Yahudi asıllı ünlü İtalyan yazar Primo Levi’nin hatıralarına dayanan filmde, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra İtalyan Yahudileri'nin kamplardan çıkıp, eve dönüş yolculukları sırasında yaşadıkları konu ediliyor. 1945 başlarında Kızıl Ordu Auschwitz toplama kampına gelerek İtalyan esirlerin kapılarını açarlar. Kurtarılan mahkûmlar arasında Levi (John Turturro) de vardır. Levi 27 Ocak 1945'te özgürlüğüne kavuşsa da, 19 Ekim’e kadar Torino'ya ulaşamaz. Eski toplama kampı mahkûmları için kurulan bir Sovyet kampında bir süre kaldıktan sonra, Rusya'daki İtalyan Ordusu'ndan eski savaş esirleri eşliğinde demiryoluyla Torino’ya zorlu ve dolambaçlı bir eve dönüş yolculuğuna çıkar.
77) Tolkien, Dome Karukoski, 2019, Birleşik Krallık
Hobbit, Yüzüklerin Efendisi serisi gibi çığır açmış eserlerin yazarı İngiliz filolog ve akademisyen J.R.R. Tolkien’ın hayatını konu eden filmde, Tolkien’in (Nicholas Hoult) kardeşiyle birlikte dul bir anne tarafından büyütüldüğü ve şömine başında macera ve gizem hikâyeleri dinlediği çocukluk yıllarından başlayarak, kurduğu arkadaşlıklar ve aşkı keşfetme serüveni anlatılırken, diğer yandan da 1. Dünya Savaşı döneminde başından geçenlere değiniliyor.
78) Anonymous, Roland Emmerich, 2011, ABD
Kraliçe I. Elizabeth döneminin siyasi skandallarla dolu İngiltere’sinde geçen hikâye, yüzlerce yıldır pek çok entelektüelin ve araştırmacının kafasını kurcalayan bir soruya odaklanıyor: İngiliz edebiyatının en büyük ismi William Shakespeare'in oyunlarını yazan kişi aslında Oxford Kontu Edward De Vere miydi? Günümüz New York’unda, başlayan film, bir tiyatroda, tüm zamanların en çok sahnelenen oyun yazarının el yazmalarının eksikliğini sorgulamasıyla başlayıp, anlatıcının (Derek Jacobi), izleyicileri Shakespeare'in oyunlarının kökeninin ardındaki farklı bir hikâyeye götürmeyi teklif etmesiyle Elizabeth Londra’sına uzanıyor.
79) The Last Station (Aşkın Son Mevsimi), Michael Hoffman, 2009
Jay Parini'nin 1910 yılında geçen aynı adlı romanından (1990) uyarlanan film büyük yazar Tolstoy’un (Christopher Plummer) hayatının son yılını, karısını ve ailesini terk edip evinden kaçmadan önceki son günlerinin gerçek hikâyesini anlatırken, 48 yıllık karısı Sofya (Helen Mirren) ile arasındaki karmaşık ilişkiye odaklanıyor.